Savunma sanayiinde çalışan mühendisler, teknisyenler, proje yöneticileri ve tüm çalışanlar için teknik eğitimler kritik öneme sahiptir. Ancak eğitim sürecinde farkında olmadan yapılan bazı öğrenme hataları, bilgiyi kalıcı hale getirmeyi ve iş hayatına yansıtmayı zorlaştırabilir.

Beynimiz, bazen öğrendiğimiz bilgileri eksik veya yanlış hatırlayabilir, fazla özgüvenle erken sonuca varabilir veya bilgiyi hızla unutabilir. Eğitimlerin gerçek anlamda faydalı olması için, bu öğrenme hatalarından kaçınmak ve bilgiyi daha kalıcı hale getirmek büyük önem taşır.

Bu yazıda, savunma sanayiinde eğitim alan bireylerin öğrenme süreçlerini daha verimli hale getirmek için kaçınmaları gereken 5 büyük bilişsel hatayı ve bunları nasıl aşabileceklerini inceleyeceğiz.

---

1. Bilgi Körlüğü (Illusion of Knowledge): “Biliyorum” Sanrısı

Öğrenme Engeli:

• Eğitim sırasında anlatılanları dinleyince konuyu tamamen anladığımızı sanabiliriz.
• Ancak gerçek hayatta uygulamaya geçtiğimizde, bazı detayları hatırlayamadığımızı fark edebiliriz.

Gerçek Öğrenme Deneyimlerinden Bir Bakış:

• Sistem mühendisliği eğitimi alan bir çalışan, konuyu derste dinledikten sonra öğrendiğini zanneder.
• Ancak projeye uygulamaya başladığında hangi süreçlerin hangi sırayla yapılması gerektiğini net hatırlayamadığını fark eder.

Bunu Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?

• “Bunu biliyorum” demeden önce, kendinizi test edin.

Bir konuyu öğrendiğinizi sanıyorsanız, kendinize şu soruyu sorun: “Bunu hiç bilmeyen birine nasıl anlatabilirim?”

• Başkasına anlatmayı deneyin.

Basit ve net bir şekilde anlatabiliyorsanız gerçekten öğrenmişsinizdir.

Eğitim sırasında not almak yerine, eğitimden sonra kendi kelimelerinizle özet çıkarın.

• Pratik yapın: Öğrenilen bilgiyi mümkünse bir simülasyon, vaka analizi veya proje içinde uygulayın.

Kaynak:

• Bu kavram, “Illusion of Competence” (Yeterlilik Yanılgısı) olarak da bilinir ve Dr. John Dunlosky gibi öğrenme üzerine çalışan bilişsel psikologların çalışmalarında yer alır.
• Kendi bilgisini test etmeyen bireylerin, öğrendiklerini zannettiklerini ancak gerçekte yeterince kavrayamadıklarını gösteren araştırmalar var.
• Feynman Tekniği de bu yanılgıyı aşmak için kullanılır: “Eğer bir şeyi basitçe anlatamıyorsan, tam olarak anlamamışsın demektir.”

2.Dunning-Kruger Etkisi: “Az Biliyorum Ama Çok Eminim” Tuzağı

Öğrenme Engeli:

• Yeni bir konu öğrenildiğinde, kişinin bilgi seviyesine kıyasla özgüveni hızla artabilir.
• Ancak konu derinleştikçe, bilginin aslında yüzeysel olduğu fark edilir.

Gerçek Öğrenme Deneyimlerinden Bir Bakış:

• Savunma sistemleri yazılım eğitimine katılan bir mühendis, eğitimin ardından “artık bu dili biliyorum” diye düşünebilir.

• Ancak gerçek bir projede hata yaptığında, aslında sadece temel seviyede olduğunu fark eder.

Bunu Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?

• Kendi bilginizi sınayın.

Eğitim sonrası kendinize şu soruyu sorun: “Bu konuyu gerçek hayatta nasıl kullanırım?”

• Bilgiyi derinleştirin.

Eğitimin ardından kitap, makale, teknik dökümanlar okuyarak bilgiyi pekiştirin.

• Bildiğinizden şüphe edin.

“Eğer bilginin tamamına hakimsem, neden hâlâ sorularım var?” diye düşünün.

Kaynak:

• 1999’da David Dunning ve Justin Kruger tarafından yapılan ünlü araştırmaya dayanır.
• İnsanlar bir konuda temel düzeyde bilgi sahibi olduklarında, kendilerini olduğundan daha yetkin görmeye eğilimlidir.
• Konu hakkında daha fazla bilgi edindikçe aslında ne kadar bilmediklerini fark ederler.

3. Unutma Eğrisi (Forgetting Curve): Bilgi Hızla Kaybolur

Öğrenme Engeli:

• Beynimiz, tekrar edilmezse bilgiyi hızla unutur.
• Eğitimde öğrenilen bilgiler, pratik yapılmadığında birkaç hafta içinde kaybolabilir.

Gerçek Öğrenme Deneyimlerinden Bir Bakış:

• Sistem mühendisliği eğitimi alan biri, eğitimden bir ay sonra öğrendiği bilgilerin büyük bir kısmını hatırlayamadığını fark eder.

Bunu Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?

• Aralıklı tekrar yapın.

Öğrendiklerinizi 1 hafta, 1 ay ve 3 ay içinde tekrar gözden geçirin.

• Öğrendiklerinizi küçük notlar veya hatırlatma kartlarıyla saklayın.
• Eğitim sonrası günlük işinizde kullanabileceğiniz küçük alıştırmalar yapın.

Kaynak:

• Hermann Ebbinghaus tarafından 1885’te keşfedildi.
• Beyin, bilgiyi tekrar edilmezse hızla unutur.
• Aralıklı tekrar (Spaced Repetition) yöntemiyle bilginin daha uzun süre hafızada kalması sağlanır.

4. Geri Çağırma Yanılgısı (Retrieval Bias): Eksik veya Yanlış Hatırlama

Öğrenme Engeli:

• Beyin, öğrenilen bilgileri zamanla eksik veya yanlış hatırlayabilir.
• Eğitim sırasında doğru anlaşılan bir bilgi, zamanla yanlış yorumlanabilir.

Gerçek Öğrenme Deneyimlerinden Bir Bakış:

• Bir mühendis, eğitimde öğrendiği bir prosedürü yanlış hatırladığı için hata yapabilir.

Bunu Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?:

• Öğrendiklerinizi uygulamadan önce kaynaklardan doğrulama yapın.
• Eğitim sonrası belirli aralıklarla bilgiyi test edin.
• Notlarınızı sadece okumak yerine, kendinize sorular sorarak tekrar edin.

Kaynak:

• Dr. Robert Bjork tarafından yapılan araştırmalar, öğrenilen bilgilerin yanlış veya eksik hatırlanabileceğini gösteriyor.
• “Geri çağırma pratiği” yapılmazsa, öğrenilen bilgiler yanlış hatırlanmaya başlar.

5. Öğrenme Yükü (Cognitive Load Theory): Çok Fazla Bilgi, Öğrenmeyi Engeller

Öğrenme Engeli:

• Yoğun eğitim programları, beynin öğrenme kapasitesini aşabilir.
• Sonuç olarak bilginin büyük bir kısmı işlenmeden kaybolur.

Gerçek Öğrenme Deneyimlerinden Bir Bakış:

• Bir mühendis, 3 gün üst üste yoğun teknik eğitim aldıktan sonra, konuları birbirine karıştırmaya başlar.

Bunu Önlemek İçin Ne Yapabilirsiniz?

• Bilgiyi bölümlere ayırarak öğrenin.
• Öncelik belirleyin ve gereksiz detayları eleyin.
• Zihinsel molalar verin ve eğitimi kısa tekrarlarla destekleyin.

Kaynak:

• Dr. John Sweller tarafından geliştirildi.
• Beyin aynı anda çok fazla bilgiyle karşılaştığında öğrenme durur.
• “Parçalı öğrenme” ve “görsel destekli anlatım” bilgiyi daha yönetilebilir hale getirir.

SONUÇ: Etkili Öğrenme İçin Ne Yapmalısınız?

• Öğrendiklerinizi kendiniz test edin ve özetleyin.
• Öğrenmeyi pratikle destekleyerek bilgiyi kalıcı hale getirin.
• Tekrar etmeyi ihmal etmeyin, bilgiyi unutmaya karşı koruyun.
• Yanlış hatırlamalara karşı öğrendiğiniz bilgileri doğrulayın.
• Yoğun bilgi yüklemesinden kaçınarak öğrenmeyi bölümlere ayırın.

“Gerçek öğrenme, sadece bilgiyi almak değil, onu sorgulamak, uygulamak ve pekiştirmektir. Eğitim, bir başlangıçtır; kalıcı hale getirmek ise sizin elinizdedir.”

Bu farkındalığı artırmak için zaman ayırdığınız için teşekkür ederim!

Tags: bilgi körlüğü, öğrenme, unutma eğrisi